Έλενα
Σκυλίτση Στεφάνοβικ - Βενιζέλου
Η Έλενα
Σκυλίτση Στεφάνοβικ γεννήθηκε στο Λονδίνο το 1874. Η οικογένεια Σκυλίτση, που
καταγόταν από τη Χίο, υπήρξε από τις πλουσιότερες της ελληνικής παροικίας του
Λονδίνου. Η ίδια υπήρξε έξυπνη, μορφωμένη, πολύγλωσση, απελευθερωμένη, με πάθος
για τα ταξίδια και το διάβασμα. Ένας διαλυμένος αρραβώνας στα είκοσι χρόνια της
την προσγειώνει και την κάνει αδιάφορη, σχεδόν, με την προοπτική του γάμου.
Ο θαυμασμός
της για τον Ελευθέριο Βενιζέλο ξεκινάει τον Σεπτέμβριο του 1910 όταν διαβάζει
έναν λόγο του περί εσωτερικής πολιτικής, ενώ δύο χρόνια αργότερα τον γνωρίζει
και προσωπικά. Στις συχνές κοινωνικές τους επαφές γοητεύεται ιδιαίτερα από την
παρουσία του.
Κατά τη
διάρκεια του Α΄ Παγκόσμιου Πόλεμου και τη δημιουργία από τον Ελ. Βενιζέλο της
Κυβέρνησης της Θεσσαλονίκης η Έλενα επιδοκιμάζει τις επιλογές του και βρίσκεται
έμπρακτα στο πλευρό του. Δημοσιογραφεί, συγκεντρώνει υλικό για τις ανάγκες του
στρατού, οργανώνει εκδηλώσεις και εκθέσεις, στέλνει στη Θεσσαλονίκη μέχρι και
εξοπλισμένο νοσοκομείο αξίας 1.000 λιρών, το οποίο όμως τορπιλίστηκε κατά τη
μεταφορά του.
Αμέσως μετά
τις εκλογές του Νοεμβρίου του 1920 και την ήττα του Βενιζέλου σε αυτές η Έλενα,
που παρακολουθούσε τις εξελίξεις από το ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρετανία» και
γνωρίζοντας την έξαψη των πολιτικών παθών στην Ελλάδα, μαζί με πολιτικούς του
φίλους τον πείθουν να επιβιβαστεί στη θαλαμηγό «Νάρκισσος» με προορισμό τη
Νίκαια της Γαλλίας. Εκεί, ο Βενιζέλος φιλοξενείται από την κυρία Ζερβουδάκη,
μητέρα της αρραβωνιαστικιάς του γιου του Σοφοκλή, η οποία και του μιλάει για τα
αισθήματα της Έλενας. Στη Νίκαια αποφάσισαν «να αντιμετωπίσουμε ως ζεύγος ό, τι
είχαμε ξεκινήσει να αντιμετωπίζουμε ως φίλοι».
Στις 15
Σεπτεμβρίου του 1921 στο Highgate
του Λονδίνου παντρεύονται σε πολύ στενό φιλικό κύκλο στην αίθουσα μουσικής του
σπιτιού του Sir
Arthur και της Lady Crosfield, καθώς η Αστυνομία, φοβούμενη για τη
ζωή του Βενιζέλου, απαγόρευσε την τέλεση του γάμου στην εκκλησία. Ένα μήνα μετά
το ζευγάρι ταξιδεύει στην Αμερική, όπου δέχεται μοναδικές εκδηλώσεις αγάπης από
τον αμερικανικό λαό και τους Έλληνες της χώρας.
Το 1924 σε
ένα ταξίδι της στην Ελβετία επισκέφτηκε ένα πρότυπο μαιευτήριο, το οποίο
διηύθυνε ο φίλος της καθηγητής Rossier.
Γοητευμένη από τη μοντέρνα εγκατάσταση αποφάσισε να προσφέρει στην Ελλάδα ένα
υποδειγματικό μαιευτήριο και να του δώσει το όνομα της στενής φίλης της Μαρίκας
Ηλιάδη, την οποία μόλις είχε χάσει. Ο ενθουσιασμός του προέδρου του Ελληνικού
Ερυθρού Σταυρού Αθανασάκη και η βοήθεια από τον καθηγητή Rossier και τον αρχιτέκτονα G.Epitaux επέτρεψαν στο εγχείρημα να
ολοκληρωθεί το 1932. Στις 16 Φεβρουαρίου
1933 εγκαινιάστηκε το μεγάλο κεντρικό κτίριο, το οποίο γρήγορα απέκτησε τη φήμη
του πρώτου στο είδος του σε όλα τα Βαλκάνια. Στον κήπο βρίσκεται και ο Ι.Ν. των
Αγίων Ελευθερίου και Ελένης, όπου μετά το θάνατο της Έλενας, σύμφωνα με
επιθυμία της, φυλάσσεται εντός ληκύθου η καρδιά της.
Κατά την
τετραετία 1928-1932 οπότε ο Βενιζέλος επιστρέφει στην πολιτική πέρα από την
έντονη δραστηριότητά του στο εσωτερικό της χώρας για την ανασυγκρότηση και τον
εκσυγχρονισμό της περιοδεύει και στο εξωτερικό, όπου πάντα τον συνοδεύει η
σύζυγός του Έλενα.
Το κυριότερο,
ωστόσο, έργο της Έλενας Βενιζέλου παραμένει το φιλανθρωπικό. Κάποια από τα
σημαντικότερα έργα της αξίζει να σημειωθούν. Στο Παρίσι συμβάλει για την
ανέγερση νοσοκομείου του Ερυθρού Σταυρού, στο Λονδίνο δωρίζει γήπεδο αξίας
1.000 λιρών σε γηροκομείο, στη Χίο ιδρύει το Σκυλίτσειον Νοσοκομείο Χίου ενώ
στην Αθήνα, πέρα από το μαιευτήριο «Μαρίκα Ηλιάδη» συμβάλει για την ανέγερση
του νοσοκομείου του Ερυθρού Σταυρού, ιδρύει τη Σχολή Νοσοκόμων – Μαιών
Βιργινίας Σκυλίτση και σχολή για παιδιά με ειδικές ανάγκες. Ακόμη, δωρίζει στο
ελληνικό δημόσιο το οίκημα της ελληνικής πρεσβείας στο Λονδίνο και φροντίζει
ιδιαίτερα τους πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία.
Στα Χανιά,
ιδιαίτερη πατρίδα του συζύγου της, προσφέρει το Βενιζέλειο Στάδιο, το
Βενιζέλειο Ωδείο, τις παιδικές εξοχές Αγίων Αποστόλων, το άνοιγμα του δρόμου
του Θερίσου (Βιργινία Σκυλίτση), συμβάλει για το Πατριωτικό Ίδρυμα περίθαλψης
προσφύγων, το Υδραγωγείο Μουρνιών, ενώ προσφέρει υποτροφίες σε Χανιώτες
φοιτητές για σπουδές στο εξωτερικό.
Το 1933 στην
απόπειρα κατά της ζωής του Ελευθερίου Βενιζέλου η Έλενα τραυματίστηκε ελαφρά,
ενώ 2 χρόνια μετά το 1935 ακολούθησε το σύζυγό της στο Παρίσι κατά την
αυτοεξορία του. Ένα χρόνο αργότερα, τον Μάρτιο του 1936, εκείνος φεύγει από τη
ζωή στο σπίτι τους στην οδό Μπωζόν του Παρισιού και μεταφέρεται για την ταφή
του, σε πρωτοφανείς εκδηλώσεις πένθους, στα Χανιά.
Είκοσι χρόνια
μετά το θάνατο του Βενιζέλου γράφει το μικρό αυτοβιογραφικό της βιβλίο με τις
αναμνήσεις της ζωής της με τον Βενιζέλο με τον τίτλο «Στη σκιά του Βενιζέλου».
Η Έλενα Σκυλίτση Βενιζέλου πέθανε σ’ ένα διαμέρισμα ξενοδοχείου στο Παρίσι στις
7 (κατά άλλους 10) Σεπτεμβρίου του 1959. Ο θάνατός της πέρασε στα «ψιλά» των
εφημερίδων με τη γενναιόδωρη, ωστόσο, προσωπικότητά της έγραψε τη δική της
ιστορία.
De Siris