Ο Δημήτρης Ποταμίτης, του Σωκράτη γεννήθηκε τον Μάρτιο του 1945 και πέθανε στις 26 Φεβρουαρίου 2003, ήταν Κύπριος ηθοποιός, σκηνοθέτης, συγγραφέας και ποιητής.
Βιογραφικά στοιχεία
Γεννήθηκε στη Λεμεσό Κύπρου τον Μάρτιο του 1945. Η μητέρα του, Αμαρυλλίς Παπαδοπούλου, ήταν φιλόλογος, γυμνασιάρχης, και είχε ανεβάσει με τους μαθητές της πολλές αρχαίες τραγωδίες. Ο Δ. Ποταμίτης αποφοίτησε από το γυμνάσιο της Αμμοχώστου και ήρθε στην Ελλάδα το 1962.
Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και συγχρόνως στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου με δασκάλους τον Άγγελο Τερζάκη και την Κατίνα Παξινού. Την πρώτη του θεατρική εμφάνιση την έκανε με το Εθνικό στην Επίδαυρο, ως «Εύμηλος» στην «Αλκηστη» του Ευριπίδη σε σκηνοθεσία Τάκη Μουζενίδη, δίπλα στην Παξινού και τον Κωτσόπουλο. Αμέσως μετά συνεργάστηκε με το Μάνο Κατράκη και την Έλσα Βεργή για 2-3 χρόνια στα έργα "Χορός του Θανάτου", και "Χωριστά Τραπέζια". Έπειτα άρχισε η 5χρονη συνεργασία του με το Προσκήνιο του Αλέξη Σολομού στα έργα «Ο καλός άνθρωπος του Σετσουάν» του Μπρεχτ, «Σαν περάσουν πέντε χρόνια» του Λόρκα, «Αδελφοί Καραμαζώφ» (διασκευή από το μυθιστόρημα του Ντοστογιέφσκι - ο Ποταμίτης έπαιζε τον Αλιόσα), «Αχ, μπαμπά! Καημένε μπαμπά...» του Κόπιτ, "Αρχοντοχωριάτης" του Μολιέρου, "Κοριός" του Μαγιακόφσκι...
Από πολύ νωρίς άρχισε η ενασχόλησή του με την ποίηση: «Συμπόσιο» 1964, «Κυπριάδα», «Δολοφονία των Αγγέλων» 1967, «Ο άλλος Δημήτριος» 1970, «Ένα δένδρο που νομίζει πως είναι πουλί» 1973 «Το αρχαίο σαξόφωνο», «Τα πυρηνικά ποιήματα» και «Η αεροσυνοδός με τα βαμμένα νύχια». Ποιήματα-απόσταγμα της 8μηνης δοκιμασίας του έγραφε και μέχρι το τέλος. Φαίνεται μάλιστα πως πρόλαβε να τα παραδώσει σε άγνωστο μέχρι στιγμής εκδότη. Ποιήματά του, αλλά και δοκίμια και μελέτες έχουν δημοσιευτεί σε πολλά περιοδικά και μεταφραστεί στα αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, πολωνικά και ιταλικά.
Το 1971 έγραψε το έργο "Πώς φαγώθηκε η Κοκκινοσκουφίτσα" που παίχτηκε στο θέατρο Άλφα, στο Θίασο Πατάρι που είχε δημιουργήσει ο Ληναίος για πρωτοποριακές παραστάσεις. Ήταν το πρώτο από μιά σειρά θεατρικών έργων που έγραφε σ'όλη τη διάρκεια της θεατρικής του ζωής. Θα ακολουθούσαν «Οι τελευταίες περιπέτειες του Αδάμ και της Εύας» «Ο Κύριος και ο Παρασκευάς» (διασκευή από τον «Ροβινσώνα Κρούσο», «Γλυκό κουταλιού», «Ο Έλληνας βάτραχος», «Αγαπητά μου ζώα», «Το σκοτεινό αντικείμενο του πάθους» (διασκευή από τις "Μεταμορφώσεις" του Οβίδιου.
Όταν το "Προσκήνιο" έκλεισε, ο Ποταμίτης αποφάσισε να δημιουργήσει δικό του θέατρο. Όπως λέει ο ίδιος σε συνέντευξή του στην Ν. Κοντράρου-Ρασσιά:
"Σαν Kύπριος που μεγάλωσε με μονομανίες και ιδεολογίες σε μια χώρα που εξακολουθεί να έχει εθνικά ιδεώδη, δεν μπορούσα να μη γίνω ιδεολόγος. Eίναι στάση ζωής αυτό. Όταν, λοιπόν, ιδεολόγος και κυπριακό μουλάρι είχα βάλει στόχο να μην κάνω κάτι αν δεν μου αρέσει. Δεν με ενδιέφερε αν θα πεινάσω. Eίχα μια ακαταδεξία στα εύκολα, που στην Eλλάδα ήταν και τα εμπορικά. Kλείνοντας ο Aλέξης Σολομός το «Προσκήνιο», που μαζί με το «Θέατρο Tέχνης» ήταν τα μοναδικά τότε θέατρα ποιότητας, (...) δέχτηκα προτάσεις από θέατρα εμπορικά γιατί ήμουν παιδί της μόδας τότε, αλλά δεν με ενδιέφερε τέτοια καριέρα. Aποφάσισα να δημιουργήσω το «Θέατρο Eρευνας». Ξεκίνησα με 30.000 δρχ. που μου έδωσε η μητέρα μου. (...) Tο «Θέατρο Eρευνας» χτίστηκε σχεδόν με τα χέρια."
Έτσι, το 1972 αγόρασε τον πρώην συνοικιακό κινηματογράφο «Ρέα», στην οδό Ιλισίων (Ζωγράφου), το οποίο μετέτρεψε, κυριολεκτικά με τα χέρια του, σε θέατρο 120 περίπου θέσεων, με τις καρέκλες των θεατών να βρίσκονται στις τρείς πλευρές της σκηνής. Ένα χρόνο αργότερα, τον Νοέμβριο του 1973, στις ημέρες του Πολυτεχνείου, το «Θέατρο Ερευνας» εγκαινιάστηκε με το έργο του Πάβελ Κόχουτ «Αύγουστε-Αύγουστε», που σταδιακά, στόμα με στόμα, γνώρισε μεγάλη επιτυχία. Ακολούθησαν πολλές πρωτοποριακές παραστάσεις, όπου σκηνοθετούσε, πρωταγωνιστούσε, συχνά έκανε και την επιμέλεια του φωτισμού, των κοστουμιών, των σκηνικών και όλα τα άλλα. Σε μιά εποχή που το μόνο αποκεντρωμένο θέατρο ήταν το "Στοά" του Παπαγεωργίου, ο Δημήτρης Ποταμίτης έδωσε ένα δυναμικό παρόν εκτός κέντρου, προσελκύοντας ένα νεανικό κυρίως κοινό. Επί τριάντα χρόνια, παραστάσεις χωρίς σχεδόν καθόλου συμβιβασμούς στο θέμα της ποιότητας, με σταθμούς το "Πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέϋ", τον "Άνθρωπο Ελέφαντα".
Κάθε χρόνο ο Ποταμίτης ταξίδευε στο Λονδίνο σε αναζήτηση σύγχρονων πρωτοποριακών έργων, ενώ κατά καιρούς ανέτρεχε σε ανατρεπτικές διασκευές κλασικών. Οι ανάγκες της κρατικής επιχορήγησης ωστόσο τον υποχρέωναν να ανεβάζει τακτικά και ελληνικά έργα - όταν δεν έβρισκε κάτι ικανοποιητικό, έγραφε ο ίδιος. Χαρακτηρίστηκε ως «αιώνιος έφηβος», αφού οι ήρωες που υποδυόταν, ακόμη και σε μεγάλη ηλικία, ήταν νέοι (Έκβους, Κουρδιστό Πορτοκάλι, Μπέρντι-το αγόρι πουλί, ο γιός στο "Πόλεμος στο σπίτι"), ή άνθρωποι χωρίς ηλικία, άνθρωποι που αρνούνται να ωριμάσουν (ο κλόουν στο "Αύγουστε Αύγουστε", Μπίλλυ ο ψεύτης, Ντόριαν Γκρέϋ, Το ημερολόγιο ενός απατεώνα), ή γενικά ήρωες που είχαν ιδιαιτερότητες (Άνθρωπος Ελέφαντας, Μεταμόφωση).
Εξ ίσου σημαντικές ήταν οι παραστάσεις της Παιδικής Σκηνής, στις οποίες συχνά συμμετείχε και ο ίδιος. Μαζί με το Θέατρο "Πόρτα" της Ξένιας Καλογεροπούλου, το Θέατρο Έρευνας ήταν εκείνο που αναβάθμισε το παιδικό θέατρο - η διαφορά του ήταν πως απευθυνόταν και σε μικρότερα παιδιά, ενώ το Πόρτα απευθυνόταν περισσότερο σε μεγάλους - και εγκαινίασε το θέατρο συμμετοχής. Σε παλαιότερη συνέντευξή του ανέφερε ότι "με το θέατρο για παιδιά, προετοιμάζεται ο αυριανός καλός θεατής, ο αυριανός ευσυνείδητος πολίτης, αλλά κυρίως ο αυριανός πρωθυπουργός της Ελλάδος". «Ονειρεύτηκα τον ρόλο ενός μύστη, όχι την τάξη ενός επαγγελματία ή τον ρομαντισμό ενός ερασιτέχνη» έγραψε ο ίδιος σε λεύκωμα για τα «20 χρόνια Θέατρο Έρευνας». <gr> Μόνιμο παράπονό του, το οτι το επίσημο κράτος τον αγνοούσε ή τον υποτιμούσε την ώρα των επιχορηγήσεων. Τη χρονιά 1997-98, όταν το θέατρο "Πόρτα" πήρε 132.000 δρχ., ο Ποταμίτης πήρε 10.000, και στην αιτιολογία αναφέρθηκε μόνον η προσφορά του στο παιδικό θέατρο:
Λιγότερα από τα μισά που έπαιρνε (22.000.000) πήρε φέτος το «Θέατρο Ερευνας» του Δημήτρη Ποταμίτη. Τα 10 εκατ. με τα οποία επιχορηγήθηκε είναι ουσιαστικά για την «προσφορά του στον χώρο του παιδικού θεάτρου. Παρουσιάζει όμως ολιγοέξοδες παραγωγές».
Ως σκηνοθέτης συνεργάσθηκε και με άλλους θιάσους: με το Εθνικό Θέατρο στη «Φάρμα των ζώων» (θέατρο "Ρεξ"), στην παράσταση «Καμπαρέ» με την Αλίκη Βουγιουκλάκη, σε θερινή επιθεώρηση στο Δελφινάριο στον Πειραιά, στο «Αρμένικο φεγγάρι» (θερινό θέατρο "Σμαρούλα")καθώς και στο "Όσα παίρνει ο άνεμος" με το θίασο Μαρίας Αλιφέρη-Άγγελου Αντωνόπουλου, στο θέατρο "Μινώα".
Τον Νοέμβριο του 2002 το θέατρο, τελικά, έκλεισε, όχι μόνο για οικονομικούς λόγους, όπως ανέφερε ο ίδιος αλλά και για αισθητικούς και ηθικούς λόγους. Κουρασμένος, απογοητευμένος, χωρίς επιχορήγηση και άρρωστος ο Ποταμίτης ανέστειλε τη λειτουργία του θεάτρου κυκλοφορώντας ένα "μανιφέστο" όπου έγραφε ότι "δεν μπορεί να αντισταθεί στον κουλτουριάρικο χαβαλέ και την κουλτουριάρικη τσόντα". «Το "Θέατρο Ερευνας" θα επανέλθει όταν η Μυθολογία ξαναδώσει τη θέση της στην Ιστορία», έγραφε τότε.
Πέθανε στις 26 Φεβρουαρίου του 2003 στο Νοσοκομείο «Μεταξά» (Πειραιά) μετά από πολύμηνη μάχη με ανίατη ασθένεια (καρκίνο κατά ορισμένες πηγές, AIDS κατά άλλες). Το θέατρο περιήλθε στην ιδιοκτησία του Δήμου Ζωγράφου και μετονομάστηκε «Θέατρο Δημήτρη Ποταμίτη»,
Εργογραφία
Ποίηση
Ἡ δολοφονία τῶν ἀγγέλων: Ποιήματα, Ἰωλκός 1967.
Ὁ ἄλλος Δημήτριος: Ποιήματα, Ἑπτάλοφος 1970.
Ένα δένδρο που νομίζει πως είναι πουλί, Εκδόσεις των Φίλων, 1974.
Τα πυρηνικά ποιήματα, Καστανιώτης, 1983.
Η αεροσυνοδός με τα βαμμένα νύχια, Κέδρος, 1998.
Ένα δέντρο που το λένε Νικόλα: Πάνω σε μια ιδέα του Γιώργου Πιτσούνη, Ντουντούμη, 1999.
Ποιήματα 1964-2003, Καστανιώτη, 2007.
Θεατρικά έργα
Πώς φαγώθηκε η Κοκκινοσκουφίτσα (1971)
Οι τελευταίες περιπέτειες του Αδάμ και της Εύας(1974)
Ιστορίες του παππού Αριστοφάνη: Έργο για παιδιά βασισμένο στα έργα του Αριστοφάνη: Ειρήνη, Αχαρνιώτες, Πλούτος, τα πουλιά, η Λυσιστράτη, Ντουντούμη, 1985.
Ο Κύριος και ο Παρασκευάς» (διασκευή του μυθιστορήματος «Ροβινσών Κρούσος»)
Γλυκό του κουταλιού ή Το άλλοθι, Γνώση 1990.
Ο Έλληνας βάτραχος: Μύθοι και παραβολές σε παραλήρημα, Κέδρος, 1995.
Ένα δέντρο που το λένε Νικόλα: Πάνω σε μια ιδέα του Γιώργου Πιτσούνη, Ντουντούμη, 1999.
Φίγκαρο!: Ένα σύγχρονο μουσικό έργο βασισμένο στους Γάμους του Φίγκαρο του Μπωμαρσαί, Δωδώνη, 2001.
Αγαπητά μου ζώα
Το σκοτεινό αντικείμενο του πάθους» (διασκευή του ιδίου μαζί με τη Σ. Κομνηνού από κείμενο του Οβίδιου).
Παραστάσεις (σκηνοθέτης/πρωταγωνιστής)
«Οι τελευταίες περιπέτειες του Αδάμ και της Εύας» (Δ. Ποταμίτη), 1972-73
"Αύγουστε Αύγουστε" (Πάβελ Κόχουτ) 1973-74 Παιδ. Σκηνή: «Πίτερ Παν» του Τζέιμς Μπάρι 1973-74
1975-76 «Έκβους» (Π. Σάφερ),
1976-77 «Έκβους» (Π. Σάφερ)
«Η διπλή αποδημία του Ιώβ Καρντόζο» (Π. Αλέ),
«Το πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέυ» (Ρ. Σώκου, εμπνευσμένο από τη νουβέλα του Ο. Ουάϊλντ),
"Λέντς" (Μ. Στοτ, διασκευή Ρ. Σώκου, από τη νουβέλα του Μπύχνερ)
«Σκαπίνος» (μιούζικαλ, διασκευή του ίδιου από την κωμωδία του Μολιέρου),
1978-79 «Κοινή λογική» (Γιώργου Μανιώτη), Παιδ. σκηνή: «Ο μάγος με τα χρώματα» του Γιάννη Ξανθούλη
1980-81 Παιδική σκηνή: "Η Ελένη και τα χρωματιστά όνειρά της"
«Ατρείδες» του Κ. Χ. Μύρη,
«Άσκηση πέντε δακτύλων» (Πήτερ Σάφερ),
«Ο άνθρωπος ελέφαντας» (Μ. Πόμερανζ)
"Αψού και Γείτσες"
«Φίγκαρο» (διασκευή δική του από τους "Γάμους του Φίγκαρο" του Μπομαρσέ),
«Μπίλυ ο ψεύτης» (Γουότερχάουζ και Χολ),
«Ερωτική τριλογία» ( Χ. Φέρστιν)
1981-82 Το Καμάκι ή Η Τεχνική του Ονείρου (Γιώργου Μανιώτη)
«Ο Κύριος και ο Παρασκευάς» (διασκευή δική του από τον «Ροβινσώνα Κρούσο»),
«Ο πόλεμος στο σπίτι» του Νταφ,
«Η μεταμόρφωση» (Σ. Μπέρκοφ, διασκευή του έργου του Φράντς Κάφκα)
«Σάπιο μήλο» ( Γ. Πιτσούνη),
«Γλυκό κουταλιού» (Δ. Ποταμίτη),
«Το ρολόι» ( Γ. Λυρίτη),
«Ο Έλληνας βάτραχος» (Δ. Ποταμίτη),
«Η Αμπιγκέιλ κάνει πάρτι» (Μάικλ Λι),
«Αγάπη και κατανόηση» (Τζο Πένχολ),
«Η ζωή είναι όνειρο» (Καλντερόν ντε λα Μπάρκα),
1986-87 «Έκβους» (Π. Σάφερ) Παιδική σκηνή: Ιστορίες του Παππού Αριστοφάνη
Παιδική σκηνή: Γιά να γίνεις κλόουν (Ιρένε Μαραντέϊ)
1990-91 «Το ημερολόγιο ενός απατεώνα» (Οστρόφσκι),
1991-92 «Το κουρδιστό πορτοκάλι» (Α. Μπέρτζες),
1993-94 «Άγγελοι στην Αμερική» (Τ. Κούσνερ),
1997-1998"Μπέρντι" ("Το αγόρι πουλί")
1998 - 1999 «Πάμελα ή Ασωτία και αθωότητα" (S.Rishardson) Παιδική σκηνή: "Ενα δέντρο που το λένε Νικόλα" (Ποταμίτη -Πιτσούνη)
1999-2000 «Αγαπητά μου ζώα» (Δ. Ποταμίτη - Γ. Μπούγου), Παιδική σκηνή: Wood D. "Ε.Κ. ο Εγωιστής Κάβουρας"
2001-2002 Το σκοτεινό αντικείμενο του πάθους» (διασκευή Δ. Ποταμίτη- Σ. Κομνηνού από κείμενο του Οβίδιου).
Βιβλίο που γράφτηκε γι'αυτόν
Άννας Κελεσίδου: «Δημήτρης Ποταμίτης - Ο Ιδεοποιός», στη σειρά Κύπριοι Δημιουργοί (εκδόσεις Εν Τύποις)2008
De Siris